دندان قروچه را می توان به عنوان حرکت غیرعملکردی فک که شامل فشردن، ساییدن، کلیک کردن در طول خواب است، تعریف کرد. دندان قروچه معمولا در هنگام خواب رخ می دهد، اما با ناهنجاری عملکردی مغز، می تواند در هنگام هوشیاری نیز مشاهده شود. شاخص های بالینی آن عبارتند از ساییدگی، درد دو طرفه عضلات ماستر و گیجگاهی، درد مفصل گیجگاهی فکی و قفل شدن فک در هنگام بیدار شدن. بیماران همیشه از این رفتار هنگام خواب آگاه نیستند، اگرچه ممکن است عوارض بعدی مانند درد فک، دندان درد و حتی سردرد را احساس کنند.
دندان قروچه در هر مرحله از خواب گزارش شده است. با این حال، اکثر قسمت ها در مرحله دوم خواب ظاهر می شوند و برخی از قسمت های دندان قروچه به نظر می رسد بخشی از یک پدیده برانگیختگی است که با افزایش ضربان قلب و تنفس همراه است.
شیوع دندان قروچه مزمن ناشناخته است. از آنجایی که هیچ مطالعه نمونه تصادفی انجام نشده است، بر اساس ترکیبی از ارزیابی ساییدگی و گزارش‌های والدین، همسر یا هم اتاقی‌ها، تخمین زده می‌شود که 5 تا 37 درصد از جمعیت دارای دندان قروچه در خواب هستند.
عوامل موثر بر دندان قروچه
پاتوفیزیولوژی دندان قروچه ناشناخته است، اما با عوامل درون زا مانند اختلالات عصبی و موقعیت های برون زا، از جمله استرس و اضطراب، مرتبط است. استرس روانی یک عامل خطر برای ایجاد دندان قروچه و پیش بینی کننده درد گیجگاهی فکی در نظر گرفته می شود. قانع‌کننده‌ترین تئوری دندان قروچه را به‌عنوان یک اختلال در تنظیم عصبی حرکتی توصیف می‌کند. این تئوری عنوان می کند که دندان قروچه به دلیل عدم مهار فعالیت حرکتی فک در هنگام برانگیختگی حالت خواب رخ می دهد. دندان قروچه همچنین با بیماری های همراه پزشکی مانند آپنه انسدادی خواب و صرع مرتبط است. بسیاری از بیماری‌های عصبی حرکتی واضح، دندان قروچه را به عنوان یکی از ویژگی‌های این بیماری نشان می‌دهند (مانند فلج مغزی). اختلال حرکات دوره ای اندام یا سندرم پای بی قرار از نظر زمان بندی و الگویی کاملاً شبیه دندان قروچه است با این تفاوت که در عضلات ساق پا به جای فک رخ می دهد.
چگونه متوجه شویم که دندان قروچه داریم؟
از آنجا که دندان قروچه (بروکسیم) معمولا در طول خواب رخ می‌دهد، اگر صبح‌ها با سردرد یا درد فک از خواب بیدار می‌شوید، احتمالا دندان قروچه شبانه دارید. این عارضه معمولا مشکل جدی برای زندگی فرد ایجاد نمی‌کند، ولی در موارد شدیدتر مشکلات جدی برای دندان‌ها مثل از بین بردن مینای دندان، افزایش حساسیت دندان‌ها، ترک خوردن دندان‌ها و حتی شکستگی دندان و فک ایجاد می‌کند. دندان قروچه در بعضی مواقع علائم دیگری مثل سردرد، دندان درد، لق شدن دندان‌ها، تحلیل لثه، درد گردن، بی خوابی، زخم یا درد در قسمت گونه، گوش درد، ایجاد صدا در هنگام باز و بسته کردن فک، حساسیت شدید دندان‌ها و دندانه دارشدن زبان به خصوص در قسمت‌های کناری به چشم میخورد.
راه های درمان و کنترل دندان قروچه
- تکنیک های رفتاری
با توجه چند عاملی بودن دندان قروچه، کاهش عوامل خطر یک رویکرد منطقی است و اغلب این نیاز به تکنیک های رفتاری دارد. استرس و اضطراب و همچنین فشارهای روحی و روانی را کم کنید. بهترین روش برای خالی شدن از استرس و فشارهای روانی ورزش است. گوش دادن به موسیقی و حمام آب گرم نیز می تواند موثر باشد.
- نایت گارد و محافظ دندانی
نایت گارد وسیله‌ای دندانپزشکی است که به عنوان اولین درمان برای دندان قروچه در شب به کار می‌رود. نایت گارد با توجه به نیازهای بیمار ممکن است یک ردیف و یا هر دو ردیف دندان‌های فرد را بپوشاند. از این وسیله جهت کم کردن آثار دندان قروچه در طول شب بر روی بیمار استفاده می‌گردد.
- درمان دارویی
در مواردی که اختلال دندان قروچه در خواب بسیار شدید است و عواقب مخرب آن فراتر از دندان است، یک گزینه این است که با داروهایی مانند کلونازپام، فعالیت حرکتی را سرکوب کنید. به یاد داشته باشید استفاده از دارو تنها با تجویز پزشک متخصص صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه دارو جدا خودداری کنید.
- تغذیه درست و سالم
مواد غذایی سالم استفاده کنید. به جای مصرف فست فود و یا نوشابه و غذاهای سرخ کردنی، مصرف میوه و سبزیجات را بیشتر کنید. استفاده از دمنوش های گیاهی نیز برای کاهش استرس قبل از خواب و درمان دندان قروچه به شدت توصیه می شود. مصرف آدامس را ترک کنید، زیرا آدامس احتمال بروز دندان قروچه را بیشتر می کند.
- مراجعه به دندانپزشک
اگر دچار دندان قروچه هستید حتما معاینات منظم دندانپزشکی را برنامه ریزی کنید. از دندانپزشک بخواهید شما را برای کنترل این بیماری راهنمایی کند.
برای ترک عادت دندان قروچه در کودکان چه باید کرد؟
- استرس کودک را کاهش دهید به خصوص پیش از خواب.
- کودک را به ورزشهای کششی و ماساژ تشویق کنید تا عضلات کودک شل شوند.
- به چیزهایی که میخورد دقت کنید و مراقب باشید آب زیادی بنوشد. کم آبی میتواند موجب مشکلات متعدد از جمله دندان قروچه شود.
- کودک را نزد دندانپزشک ببرید تا وضعیت دهان و دندان او را بررسی کند.
- برای کودکانی که هنوز به پیش دبستانی نرفته اند، نیازی به مداخله درمانی نیست اما برای کودکان بزرگتر ممکن است لازم باشد از روش هایی مانند محافظ دهان شبانه (نایت گارد) یا روکش برای محافظت از دندان ها استفاده شود.