دیابت شیرین شایع ترین بیماری متابولیکی می‌باشد. تخمین زده میشود شیوع آن در سراسر جهان تا سال 2050 به 21% برسد. درایران نیز شیوع دیابت حدود 14 % تخمین زده میشود. دو نوع دیابت وجود دارد.
دیابت نوع 1: در دیابت نوع 1 پانکراس توانایی تولید انسولین کافی را ندارد و این ماده باید از طریق تزریق وارد بدن شود. این حالت دیابت بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود.
دیابت نوع 2: در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 لوزالمعده هنوز قادر به تولید انسولین می باشد اما ممکن است میزان آن کافی یا مناسب نباشد. در این صورت سلولهای بدن به انسولین موجود در خون پاسخ مناسب نمی دهند. دیابت نوع 2 شایع ترین شکل بیماری قند است. گاهی اوقات برای پایین آوردن و رساندن قند خون به میزان طبیعی میتوان از قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون و یا انسولین هم استفاده کرد. درصد بالایی از مبتلایان به دیابت نوع 2 اضافه وزن دارند.
ورزش و دیابت
امروزه به موازات کاهش میزان فعالیت مردم و تغیر در رژیم غذایی در نتیجه افزایش چاقی به طور فزاینده ای بروز دیابت در کشورهای جهان بیشتر شده است. با توجه به نقش ورزش در افزایش سطح فعالیت و کاهش وزن می توان به اهمیت آن در پیشگیری و درمان دیابت پی برد. اکثر افرادی که دیابت خود را کنترل می کنند کسانی هستند که به طور منظم ورزش می نمایند. در واقع ورزش یکی از سه پایه اصلی درمان دیابت را علاوه بر رژیم غذایی و داروها تشکیل می دهد. انجام ورزش باید به عنوان جزئی از برنامه روزانه افراد دیابتی باشد. برای رسیدن به این هدف شما باید هر چه زودتر و در سنین پایین تر ورزش منظم را شروع کنید. اگر فرزند شما مبتلا به دیابت است انجام منظم فعالیت ورزشی توسط شما نه تنها موجب افزایش سطح سلامت عمومی بدنتان خواهد شد بلکه الگوی خوبی را نیز برای فرزندتان بوجود خواهد آورد. بنابراین سعی کنید تا حد امکان هنگام انجام فعالیتهای ورزشی همراه وی باشید و او را به انجام مداوم آن تشویق نمایید.
فعالیت ورزشی استقامتی، مقاومتی و ترکیبی در کنترل دیابت و عوارض جانبی خطرناک آن مفید هستند. یک جلسه تمرین هوازی حساسیت به انسولین را به مدت 72-24 ساعت افزایش میدهد. تاثیر مثبت فعالیت ورزشی به کاهش وزن، افزایش جریان خون، کاهش تولید گلوکز کبدی و طبیعی شدن چربی خون مرتبط می باشد. تمرین مقاومتی درازمدت تحمل گلوکز و حساسیت انسولینی را بهبود می بخشد و با افزایش توده عضله اسکلتی میزان گلیکوژن ذخیره ای آن را افزایش میدهد. در تجویز ورزش برای بیماران دیابتی باید به وجود عوارض بیماری، سطح ناتوانی و محدودیت های ارتوپدی توجه کرد. لذا یک تیم متشکل از چندین متخصص برای تعیین سطح و پروتکل برنامه ورزشی برای بیمار مورد نیاز است.
مزایای فعالیت ورزشی برای افراد دیابتی
- ورزش بهترین راه برای مبارزه با عوارض دیابت از جمله بیماری های قلبی، کلیوی و … است.
- فعالیت ورزشی ارتباط مستقیمی با کاهش لیپیدها دارد.
- ورزش در برداشت گلوکز توسط سلولها، افزایش حساسیت سلولها به انسولین از سلولهای بتای پانکراس نقش مهمی دارد.
- در تنظیم فشار خون مؤثر است.
- با کاهش توده چربی بدن به کاهش وزن شما کمک می کند.
- سبب افزایش انرژی روانی و کاهش استرس شما می شود.
- سبب کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب می شود.
- سبب پیشگیری از مشکلات قلبی –عروقی و حوادث عروقی مغز می شود.
- به استحکام استخوان ها کمک کرده و از پوکی استخوان جلوگیری می کند.
- افزایش مصرف انرژی در فعالیت های روزانه خطر گسترش دیابت نوع 2 را کاهش می دهد.
- قابل ذکر است که افراد با BMI بالا، دارای سابقه خانوادگی دیابت و فشار خون بالا، از ورزش بیشتر سود می برند.
چهار نوع فعالیت بدنی که برای افراد مبتلا به دیابت مفید است:
- افزایش فعالیت در کارهای روزانه: افزایش فعالیت در کارهای روزانه سبب مصرف بیشتر کالری در روز می شود. کارهای زیادی وجود دارد که با انجام آن می توانید انرژی بیشتری مصرف کنید. مثلا؛ هنگام صحبت با تلفن راه بروید. با بچه ها بازی کنید. کانال تلویزیون را با دست عوض کنید. در باغچه خانه خود کار کنید. خانه را تمیز کنید. ماشین خود را بشویید. ماشین خود را یکی دو ایستگاه جلوتر نگه دارید و مقداری از راه را پیاده بروید. برای خرید روزانه پیاده بروید. به جای آسانسور از پله استفاده کنید. در محل کار تا حد امکان راه بروید و …
- ورزش های هوازی: ورزش های هوازی مانند قدم زدن یا به آهستگی دویدن، شنا یا نرمش در آب، دوچرخه سواری، رقصیدن، والیبال، بسکتبال و تنیس ورزش هایی هستند که طی آن، تعداد زیادی از عضلات به کار گرفته شده و سبب افزایش ضربان قلب شما می شوند. در ورزش های هوازی تنفس شما عمیق تر خواهد بود. انجام ورزش های هوازی به مدت ۳۰ دقیقه و حداقل ۴ تا ۵ روز در هفته برای شما بسیار سودمند خواهد بود. شما می توانید این ۳۰ دقیقه را به دفعات تقسیم کنید، به عنوان مثال ۱۰ دقیقه پیاده روی بعد از صرف سه وعده اصلی غذایی. فراموش نکنید هنگام ورزش به مقدار کافی آب بنوشید.
- ورزش های قدرتی (بدن سازی): انجام ورزش هایی مانند بلند کردن وزنه، استفاده از نوارهای ارتجاعی یا کار با دستگاه های بدن سازی هفته ای ۲ تا ۳ بار، سبب افزایش عضلات شما می شود. وقتی توده عضلانی شما بیشتر می شود و چربی بدن شما کاهش می یابد، حتی در زمان‌های بین ورزش نیز کالری بیشتری می‌سوزانید. ورزش های قدرتی سبب می شود کارهای روزانه را بهتر انجام دهید. همچنین به تعادل و سلامت استخوان های شما نیز کمک می کند.
- ورزش های کششی: حرکات کششی سبب نرمی مفاصل و عضلات بدن شده و از آسیب و سفتی عضلات بعد از سایر ورزش‌ها جلوگیری می کند.
ورزش هایی که نباید انجام دهید:
ورزش هایی که سبب بالا رفتن فشار در مویرگ های شبکیه چشمتان می شود، مانند بلند کردن وزنه سنگین، انجام ندهید. همچنین اگر دچار نورپاتی و اختلال در پاهایتان هستید، پیاده روی طولانی ممکن است باعث آسیب رسیدن به آنها شود.
به این نکات توجه داشته باشید:
- بهترین انتخاب ورزش های هوازی است. ورزش هایی که در حد ورزش های سبک تا متوسط هستند عبارتند از: دوچرخه‌سواری، کوهپیمایی، شنا و…. اگر هر گونه محدودیت حرکتی در پاهایتان دارید، باید ورزش هایی که در حالت نشسته و یا خوابیده قابل انجام است یاد بگیرید.
- شدت ورزش در طی فعالیت باید نسبی باشد. میزان شدت در افراد مختلف، به سن ، وزن، مهارت و میزان فعالیت فرد در گذشته بستگی دارد.
- ورزش منظم، باید جزئی از برنامه روزانه زندگی شما تبدیل شود. میزان فعالیت روزانه باید حداقل نیم ساعت باشد.
- ورزش می‌تواند شامل هر فعالیتی در زندگی روزمره شما، مثل پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری از منزل تا محل کار باشد. بهترین پیشنهاد این است که فعالیت روزانه را درگیر فعالیت بدنی کنیم (برای افراد سالم استفاده از دوچرخه به جای اتومبیل شخصی)