سرطان پوست یکی از سرطان های شایع در مناطق کویری است. افرادی که در شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزد زندگی می کنند باید از نظر پوشش به خصوص در فصل های گرم، یکسری آداب و قواعد را رعایت کنند که شاید در سایر مناطق چندان ضروری نباشد. پوشیدن لباس های نخی با رنگ روشن، استفاده از کلاه لبه دار، استفاده از عینک آفتابی و مهم تر از همه استفاده مداوم از ضد آفتاب از موارد ضروری است. در گرما و کاهش رطوبت در فصل تابستان، پوست نیز رطوبت خود را از دست می‌دهد و دچار خشکی می‌شود. هرچند تعریق در این فصل افزایش می‌یابد، ولی تاثیری بر رطوبت پوست نخواهد داشت؛ چرا که رطوبت پوست مخلوطی از آب و چربی است.
آمارها نشان می دهد سرطان پوست یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در استان یزد است و مردم کویر مرکزی ایران به میزان بیشتری در معرض اشعه فرابنفش خورشید و به دنبال آن سرطان پوست قرار دارند. چهره‌های آفتاب سوخته و پوست‌های چروکیده بسیاری از ساکنان استان حکایت از این واقعیت دارند که پوست مردمان کویر در برابر مضرات آفتاب به درستی حفاظت نمی‌شود و آموزش‌های لازم نیز در این خصوص ناکافی بوده است. قرار گرفتن کمتر در معرض تابش نور خورشید به ویژه در اواسط روز بین ساعات 10 صبح تا 3 بعد از ظهر، استفاده از کرم‌های ضد آفتاب حداقل با درجه 15 یا بیشتر، استفاده از لباس‌هایی که تمام بدن در مقابل نور خورشید بپوشاند و کلاه‌های لبه دار می‌تواند خطرات ناشی از نور خورشید را به حداقل برساند.
ضد آفتاب ها از کجا آمده اند
از دوران قرون وسطی، انسان به ارتباط بین آفتاب و آسیب‌های پوستی پی برده است. ضدآفتاب ها از دیرباز در اندازه‌های مختلف برای محدود کردن زمان قرار گرفتن در معرض نور خورشید مورد استفاده قرار گرفته‌اند. به نظر می رسد مصریان باستان نخستین انسان هایی بودند که با استفاده از سبوس برنج و گل های یاس، عصاره ای برای محافظت پوستشان ابداع کردند. به تازگی کشف شده است که سبوس برنج نور ماورا بنفش را جذب می کند، یاس نیز به ترمیم DNA کمک می کند. یونانیان باستان از روغن زیتون برای محافظت از پوستشان استفاده می کردند. برخی از قبایل بومی آمریکا از عصاره نوعی کاج سوزنی استفاده کردند که در تسکین آفتاب سوختگی نیز موثر است. با این حال تولید ضد آفتاب به مفهوم امروزی به دهه ی 40 میلادی باز می گردد. ضدآفتاب های اولیه مخلوطی از کره کاکائو و روغن نارگیل بود که ابتدا توسط یک شیمی دان استفاده شد و سپس یک داروساز آن را بهبود بخشید. از آن زمان تاکنون با پیشرفت علم و تکنولوژی فرمولاسیون کرم های ضدآفتاب پیشرفته تر و با کیفیت تر شده است.
ضدآفتاب، زمستان و تابستان ندارد
برخی تصور می کنند استفاده از ضدآفتاب مختص روزهی آفتابی و سوزان تابستان است اما به این نکته توجه داشته باشید که استفاده از ضد آفتاب باید روتین پوستی هر روزه ی ما حتی در زمستان باشد. اشعه ماورابنفش خورشید همیشه خطرناک است. در مقابل، تصور برخی نیز بر این است که تنها افرادی که رنگ پوست روشنی دارند باید از ضدآفتاب استفاده کنند اما واقعیت این است تفاوتی ندارد رنگ پوست شما روشن است یا تیره، همه ی ما به استفاده مداوم از کرم های ضد آفتاب نیاز داریم. برخی معتقدند استفاده از ضدآفتاب فقط زمانی که در معرض تابش مستقیم خورشید هستید ضروری است اما باید به این نکته توجه کرد که حدود ۸۰ درصد پرتوهای UVB در ابر و مه نفوذ و از آن ها عبور می‌کنند. بنابراین، خورشید پشت ابر به معنای در امان بودن از پرتوهای زیان بار آن نیست. در مواقع ابری شاید احساس گرما نکنید اما اگر مراقبت نکنید، پوستتان در حال آسیب دیدن است.
ساز و کار ضد آفتاب
فیلترکننده‌های اشعه ماورا بنفش که ضدآفتاب نیز نامیده می‌شوند، عناصری هستند که در فرمول‌های محافظ نور خورشید وجود دارند و از طریق جذب، انعکاس یا پراکندگی انرژی مستقیماً با تابش خورشید مقابله می‌کنند. آنها بر اساس مکانیسم عمل خود به دو دسته طبقه بندی می‌شوند. ضد آفتاب‌های شیمیایی یا آلی و ضدآفتاب‌های پایه معدنی یا غیر آلی. ضد آفتاب‌های شیمیایی، نور ماورا UV بنفش را جذب نموده و آن را به انرژی گرمایی تبدیل می‌کنند که از پوست آزاد می‌شود. نمونه‌های معمول ضد آفتاب‌های شیمیایی شامل اوکتیل سالیسیلات و آووبنزن است. ضد آفتاب‌های آلی در زیبایی فرد تاثیر به سزایی دارند و از این رو مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرند، اما پتانسیل جذب سیستمیک را دارند بنابراین حساسیت و اثرات نامطلوب در این گروه از ضد آفتاب‌ها بیشتر دیده می‌شود. ضد آفتاب‌های معدنی که به صورت کرم های ضد آفتاب در بازار موجودند، با نور ماورا بنفش را پراکنده و منعکس کرده و در نتیجه از پوست محافظت می‌کنند. نمونه‌های متداول ضدآفتاب‌های معدنی شامل دی اکسید تیتانیوم و اکسید روی است. فیلترهای غیر آلی دارای کمترین پتانسیل برای ایجاد حساسیت آلرژیک بوده و قابلیت مقاومت بالایی را در برابر نور از خود نشان می‌دهند و بنابراین، برای افراد با پوست حساس مناسب‌ترند. با این حال، خواص بازتابندگی آنها ممکن است باعث درخشش بیش از حد پوست گردد، به طوری که پوست سفید به نظر برسد.
به طور کلی آفتاب سوختگی، خشکی شدید پوست، پیری زودرسی و چروک های پوستی، سرطان پوست و لکه های قهوهای رنگ از مهم ترین اثرات بودن در معرض آفتاب بدون استفاده از ضد آفتاب مناسب است. یکی از بارزترین دلایل استفاده از کرم های ضدآفتاب جلوگیری از سرطان است. کراتوز خورشیدی یکی از انواع بیماری های پوستی است که در اثر آفتاب زیاد ایجاد می شود و احتمال سرطانی شدن آن وجود دارد. استفاده از کرم های ضدآفتاب استاندارد با SPF مناسب می تواند تا 50 درصد خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهد. از طرفی استفاده مداوم از برخی داروها مانند داروهای آکنه، دیابت، قلب و … می تواند باعث حساسیت به آفتاب شوند در نتیجه استفاده از ضدآفتاب ها توصیه می شود. اشعه ماورا بنفش باعث تجزیه زودرس کلاژن و الاستین در پوست و در نتیجه ایجاد خطوط ریز و چین و چروک می شود. همچنین به سلول های تولید کننده رنگدانه به نام ملانوسیت آسیب می رساند. این در حالی است که استفاده منظم از ضد آفتاب به شما این امکان را می دهد که پوستی صاف داشته و جوان تر به نظر برسید. کر‌م‌هایی که SPF حدود ۳۰ دارد، حدود ۹۷ درصد از پوست شما در برابر اشعه ماورابنفش محافظت می‌کند و حال اینکه اگر این SPF به ۱۰۰ برسد میزان محافظت به ۹۹ درصد می‌رسد یعنی فقط ۲ درصد بیشتر حال اینکه میزان عوارض و هزینه خرید به شکل قابل توجه‌ای بالاتر می‌رود، بنابراین بهترین SPF در محدوده ۱۵ الی ۵۰ قرار دارد و نیازی به استفاده از SPF های بالاتر نیست.
این نکات را فراموش نکنید
به طور کلی شما باید کرم و لوسیون های ضدآفتاب را 30 دقیقه قبل از بیرون رفتن استفاده کنید و هر دو ساعت یکبار آن را تجدید کنید. حتماً تاریخ انقضاء ضد آفتاب های خود را نیز بررسی کرده و در صورت انقضاء، آن را دور بیندازید. بهتر است به دنبال ضد آفتاب هایی باشید که علاوه بر SPF با طیف گسترده، دارای خاصیت ضد پیری و همچنین مرطوب کننده باشند. نکته دیگر اینکه ضدآفتابی را انتخاب کنید که حداقل SPF 30 داشته و در برابر آب مقاوم باشد، همچنین در طیف گسترده UVA / UVB کار کند. توجه کنید کسانی که پوست خشک دارند باید ضد آفتاب را حتما با مرطوب کننده استفاده کنند. افرادی که پوست حساس دارند باید ضد آفتاب را قبل از استفاده در نواحی مانند داخل آرنج یا پشت گوش امتحان کنند تا اطمینان حاصل شود که باعث تحریک پوست نمی شود.
ضدآفتاب برای کودکان
محافظت از پوست کودکان در برابر آفتاب، یکی از مهمترین کارهایی است که همه والدین باید انجام دهند. حتی کودکانی که پوست تیره‌تری دارند هم دچار آفتاب سوختگی می‌شوند و زمانی که بزرگ شوند، در معرض خطر سرطان پوست قرار می‌گیرند. خطر ابتلا به سرطان پوست صرف‌نظر از سن، جنسیت و نژاد برای هر کسی وجود دارد. در حقیقت، برآورد شده است که از هر پنج آمریکایی، یک نفر در طول دوره زندگی خود به سرطان پوست گرفتار می‌شود.
البته پزشکان استفاده از ضدآفتاب را برای کودکان از 6 ماهگی به بعد مجاز می دانند. علاوه بر این استفاده از ضدآفتاب هایی که دارای مواد ایمن تری هم برای محیط زیست و هم برای بچه ها دارد توصیه می شود که احتمال واکنش های پوستی آلرژیک در آنها کمتر است. همچنین روی آن عبارت “طیف گسترده” قید شده باشد.
بهتر است نوزادان بین ساعات 10 صبح تا 2 بعد از ظهر در معرض آفتاب نباشند و در صورت قرار گرفتن در معرض آفتاب از لباس محافظ استفاده کنند. هنگامی که کودکان در بیرون از خانه و در معرض تابش مستقیم آفتاب هستند از کلاه لبه دار و لباس های آستین بلند استفاده کنند. به هر حال قبل از استفاده از ضدآفتاب برای اطفال با پزشک متخصص مشورت کنید. تفاوت چندانی بین ضدآفتاب کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. درست است که برخی ضدآفتاب‌ها با عنوان ضدآفتاب مناسب برای کودکان یا بزرگسالان فروخته می‌شوند؛ با این‌وجود میزان SPF و کیفیت هر دو یکسان است.
همیشه در دسترس
امروزه ضد آفتاب ها به راحتی در دسترس هستند. علاوه بر داروخانه ها، فروشگاه مواد غذایی یا فروشگاه لوازم آرایش نیز انواع مختلف ضد آفتاب را در اختیار شما می گذارند. برخی نگرانند که استفاده مداوم از کرم‌های ضدآفتاب، سلامتی‌شان را به خطر بیندازد. استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و در زیر سایه قرار داشتن خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش می‌دهد. سازمان غذا و داروی آمریکا تمامی محصولات ضدآفتاب را در رده داروهای بدون نسخه قرار داده است. شواهد علمی نشان می‌دهد استفاده از ضد آفتاب، آسیب‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت اشعه‌های خورشید به پوست را به حداقل می‌رسانند. ادعاهایی مبنی بر اینکه مواد مؤثر کرم‌های ضدآفتاب سمی‌اند یا سلامتی انسان را به خطر می‌اندازند، ثابت نشده است. با این حال، در انتخاب مناسب بهترین کرم ضد آفتاب وسواس داشته باشید. یعنی، اولین محصولی را که دیدید، نخرید. در عوض، محصول درست و مناسبی را پیدا کنید.